Van Femme fatale naar fembot

De fembot (‘vrouwelijke’ robot) verschilt in verschijningsvorm of betekenis niet veel van de femme fatale. Het beeld van de femme fatale ontstond in het begin van de twintigste eeuw, een tijd van snelle technologische vooruitgang en maatschappelijke veranderingen. Het beeld benadrukte de vrouwelijke schoonheid en begeerlijkheid, maar – vanwege de opkomende vrouwenemancipatie – ook haar onafhankelijkheid, kracht en ‘onbeheersbare en gevaarlijke natuur’. Het beeld van de femme fatale kwam daarmee symbool te staan voor alle gevreesde sociaal-maatschappelijke en technologische veranderingen van die tijd. In navolging van de femme fatale lijken de fembots symbool te staan voor de grote technologische en maatschappelijke veranderingen van tegenwoordig.

Vrouwelijke identiteit- en seksualiteit zijn eeuwenlang in relatie gebracht met de gevaarlijke en oncontroleerbare natuur. Met het verdringen van de natuur in een meer technologische samenleving krijgt het vrouwbeeld een ondubbelzinnig karakter. Daarnaast roept de overgang naar een ander type samenleving angst op; een meer technologische samenleving zorgt voor een wereld die door mensen (nog) niet volledig te overzien of te controleren valt.

Deze angst zorgt volgens filosoof Peter Sloterdijk voor zogeheten formaatstress. Nadat we ons als mensen gedistantieerd hebben van de natuur, bevinden we ons nu in een techno-sfeer die vraagt om een herformattering van het denken; het denkvermogen moet zich aanpassen aan een wereld die zich in korte(re) tijd aan het uitbreiden is. De angst voor uitbreiding van een technologische wereld die de mens beheerst maar gevoelsmatig ook niet beheerst, lijkt zich te vertalen in een archetypisch vrouwbeeld dat symbool staat voor deze aspecten: de fembot.

De fembots worden inmiddels doorontwikkeld naar seksrobots of strippende robots in seksclubs. Dit roept de vraag op of er sprake is van technologische vooruitgang wanneer er tegelijkertijd sprake is van een herhaling van zetten in het archetyperen van ‘de’ vrouw?